String Quartets 2/7/8

Pavel Haas Quartet

Sjostakovitsj – zijn muziek is een uitdaging waar elk kwartet vroeg of laat mee te maken krijgt. Maar als het om het Pavel Haas Quartet gaat, lijkt het in hun DNA te zitten. De ongebreidelde, impulsieve en soms hectische energie, het gevoel voor extreme contrasten, het vermogen om gradaties van adembenemende subtiliteit en tederheid naar symfonisch drama te brengen, zijn wezenlijke facetten van de muziek van Sjostakovitsj.

Hoewel gecomponeerd in veiligheid, weg van de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog, weerspiegelt Strijkkwartet nr. 2 (1944) het lijden, de onzekerheid en de angst van het leven in die tijd (het lyrische recitatief van het tweede deel, uitgevoerd door Veronika Jarusková , de eerste viool). Strijkkwartetten nrs. 7 en 8 dateren allebei uit 1960 en zijn echt intieme bekentenissen. Terwijl Sjostakovitsj het eerste (het kortste stuk van de cyclus) opdroeg ter nagedachtenis aan zijn eerste vrouw, bedoelde hij hoogstwaarschijnlijk het laatste als zijn eigen grafschrift, op het moment dat hij op de dunne lijn tussen leven en dood zweefde. Het autobiografische karakter van Strijkkwartet nr. 8 wordt bevestigd door het DSCH-openingsmotief, de muzikale signatuur van Sjostakovitsj, die in het hele stuk terugkomt.

Het Pavel Haas Kwartet overwint de afgrond van de tijd en de barrière van het persoonlijke fysieke bestaan door door te dringen tot het centrum van Sjostakovitsj' muziek en het hele scala aan emoties met gemak weer te geven, alsof de muziek van henzelf was.

Shostakovich:
 String Quartet No. 2 in A major, Op. 68
 String Quartet No. 7 in F sharp minor, Op. 108
 String Quartet No. 8 in C minor, Op. 110

"Drie kwartetten uit de experimentele periode van Sjostakovitsj, toen in Rusland nog avonden met eigentijdse muziek werden georganiseerd, de theaters westerse avant-gardedrama’s brachten en galeries de revolutionaire schilderijen van Picasso exposeerden. De kwartetten passen in die vernieuwende sfeer. Later zouden ze als antidemocratisch en pervers worden bestempeld. Vrolijk is het allemaal bepaald niet: veel melancholiek, expressieve solorecitatieven, klaagzangen. Grote intervalsprongen, schrijnende dissonanten, vaak een extreem hoge ligging van de eerste viool, macaber. Maar ook sardonische humor en bittere ironie. Het is een volstrekt individueel idioom en voor zo’n klanktaal moeten musici in de wieg zijn gelegd. Dat kun je van het Tsjechische Pavel Haas Kwartet zeker zeggen: ze zijn gepokt en gemazeld als het om Oost-Europese muziek gaat, op hun huislabel Supraphon hebben al ze er al veel van opgenomen. Wat bij Sjostakovitsj vooral naar voren wordt gehaald is tegendraadsheid. Zelfs daar waar je van de instrumenten een harmonische samenspraak verwacht, wringt het. En zelfs waar het ritme ze in een keurslijf dwingt, zoals in de Wals uit opus 68, klinkt anarchie. Wie niet overtuigd mocht zijn: luister eens naar de drie adembenemende largo’s uit opus 110: beklemmend, precies zoals de componist het bedoeld moet hebben."
Klassieke Zaken Magazine 6-2019